Amerika mı batıyor Avrupa mı bitiriliyor?
Ellerinde dolar tutan ülkeler ABD`yi finanse ediyor. Düşük dolar yüksek Euro Avrupa ekonomisini vurdu, ABD reel sektörü patlama yaptı. Doların yükseliş zamanı geldi mi? İbrahim Kahveci`nin köşe yazısı.

Amerika mı batıyor Avrupa mı bitiriliyor?


Bugün yaşadıklarımız bilimsel temelden çıkıp satranç oyununa dönmüş bir iktisadi savaşı andırıyor. Bir tarafta kriz kelimesini içine sindiren bir Amerika ülkesi ama diğer yanda bu ülkeden daha fazla etkilenen Avrupa ülkeleri yer alıyor. Amerika Birleşik Devletleri mortgage krizi ve ardından sirayet eden kredi krizi ve nihayetinde bankaların batışına giden bir mali kriz yaşıyor. Ama ABD aynı anda reel sektör yönünden beklentilerin ötesinde büyüme gösteriyor. Oysa Avrupa kıtası reel sektör olarak çoktan resesyonun ilk aşaması olan dönemsel küçülmeyi yaşamaya başladı bile.


Krizi Amerika mı yoksa Avrupa mı yaşıyor? Tüketim harcamalarına bakıldığında krizden etkilenme oranı Amerika`dan daha çok Avrupa`da etkili görülüyor. Belki de asıl sorun üretim yönünden ortaya çıkmaktadır. Çünkü artık Avrupa ülkelerinin üretim sektörleri Amerika`dan çok daha büyük sıkıntı çekiyorlar.


Amerika krizi para politikası araçları ile Avrupa ve Japonya`ya çoktan aktardı bile. Parasının değerini düşüren bir ABD karşısında Avrupa ve Japonya tutunmakta zorlanıyor. Aynı malı Amerikalıya satmak için Avrupa ve Japonya çok daha yüksek fiyat indirimleri gerçekleştirmek zorunda kaldı.


Amerika`nın diğer ülkelere belki de en büyük darbesi `rezerv para` üzerinden oldu. Rezerv para olarak ellerinde trilyonlarca dolar tutan ülkelerin 6-7 yıllık zaman getirisi negatif olmuştur. Yani dolar tutmanın maliyeti kâr değil tersine büyük zarar olarak işlemiştir.


Nasıl ki Türkler 107 milyar dolar civarında ellerinde döviz tutarak YTL bazında para kaybetmiş ise tıpkı aynı yöntemle rezervlerini dolar olarak bulunduran ülkeler de kendi paraların türünden zarar içerisindedirler. Asıl bu sayede krizin çıkış yeri ile etki alanı farklı oluşabiliyor. Amerika kaynaklı mali dalgalanmalar Avrupa ve Japonya`da daha büyük etkiler yaşatabiliyor.


İşler tersine döndüğünde ne olacak? ABD parası hızla değer kazanmaya başladığında yabancı para türünden kazançlar katlanarak artacak. İşin belki de en tatlı yanı doların değer kazanmaya başladığı dönemlerde ABD`nin bir de faiz artırım sürecine girmesi olacaktır. Kazancın belki de en tatlısı işte bu dönemde yaşanacaktır. Ama elbette o kazancı ödeyen ABD halkına da bir maliyet çıkacaktır.


Bu yazdıklarımızın bir kısmı son iki ay içerisinde gerçekleşiyor. ABD parası çöküntü eşiğinden kurtularak değer kazanıyor. Keza emtia fiyatları ve petrolde de önemli fiyat düşüşler yaşanıyor. Yeni dengeye giden yolda ABD başkanlık seçimlerini unutmamak gerekiyor.


Belki de bir hamile çocuk dünya ekonomik düzenini değiştiriyor. Yarın`



2008-09-04 Tümgazeteler.com