Doğum borçlanmasında son söz yargının

ZİYA PERVER

Bir gazetede aşırı derecede hatalı bir yorum manşete taşınınca 1 Ekim 2008 günü yürürlüğe girecek olan 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu yanlış yorumlara muhatap olmaya başladı.

Sizlerden de bu konuda binlerce soru yağmaya başlayınca konuyu enine-boyuna ele alma gereği ortaya çıktı. Resmî Gazete`de yayımlanmış olan hem 5510 sayılı kanun hem de Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği`yle (SSİY) 1 Ekim 2008 gününden önce olsa dahi doğum süreleri için borçlanma yapılabileceği anlaşılmaktadır. Ancak, henüz yayımlanmayan `Hizmet Borçlanma İşlemlerinin Usul ve Esasları Hakkında Tebliğ` taslağına göre ise sadece 1 Ekim 2008 gününden sonraki doğumlar için borçlanma yapılabileceği belirtiliyor.


1 Ekim 2008 tarihinden önceki doğumlar da borçlanılabilir


SGK`nın Bilgi Edinme Birimi`nin vatandaşlara verdiği hatalı cevapların tersine, sadece 1 Ekim 2008 gününden sonra değil, önceki doğum süreleri de borçlanılabilir. 5510 sayılı kanunun 41. maddesine göre; `Kanunları gereği verilen ücretsiz doğum ya da analık izni süreleri ile 4. maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalı kadının, iki defaya mahsus olmak üzere doğum tarihinden sonra iki yıllık süreyi geçmemek kaydıyla hizmet akdine istinaden işyerinde çalışmaması ve çocuğunun yaşaması şartıyla talepte bulunulan süreleri,...` borçlanma hakkı getirilmektedir. Bu borçlanma hakkının talep tarihinin başlangıcı 1 Ekim 2008 günü olmakla birlikte kanun, geçmiş yıllardaki doğumları borçlanma hakkını kısıtlamamaktadır.


Doğum borçlanması SSK`lılar için söz konusu


Doğum ve doğum sonrası işe gidilemeyen günleri ancak bir işyerinde SSK`lı iken doğumu gerçekleştiren kadınlar yapabilir. Doğum yaptığı tarihte sosyal güvencesi olmayan ve Bağ-Kur`lu kadınlar bu süreleri borçlanamaz. Kadın memurların ise bu tür borçlanmaya ihtiyaçları yoktur, çünkü doğumdan önce 8 ve sonraki 8 haftada memura ücret ödenip sosyal güvencesi sağlanırken, doğumdan sonra alabileceği 1 yıla kadarki aylıksız izin süresini ise zaten yıllardan beri borçlanma imkanı vardır. Kanunun lafzı ve ruhi yorumuna göre, doğum sonrasında annenin bebeğini bakabilmek adına işe gitmediği sürelerden en fazla 2 yılı borçlanabilecektir. Bu sebeple doğumu yaptığı zaman Bağ-Kur`lu olan ve memur kadınlar ile sigortası olmayan kadınlar için doğum borçlanması yoktur. Borçlanabilmek için, kadın SSK`lı çalışırken doğum yapmalı ve işe gitmemelidir.


Doğum sonrası bebek yaşamalı


Doğum borçlanmasının şartlarından birisi de doğumun sağ olması ve doğumdan sonra bebeğin yaşamasıdır. Bebeğin bir süre yaşayıp sonra vefatı halinde ise vefat tarihinden sonraki kısımlar da borçlanmaya konu edilemez. Bebeğe bakmak adına kadının işine gitmediği süre 2 yıldan çok olsa dahi ancak 2 yıllık kısmı borçlanmaya tabi tutulabilecek. İşe gidilmeyen süre 2 yıldan az ise sadece bu kısa süre borçlanmaya konu edilebilir.


Borçlanmanın belgesi işverenden


Henüz Resmî Gazete`de yayımlanmayan, `Hizmet Borçlanma İşlemlerinin Usul ve Esasları Hakkında Tebliğ` taslağına göre, SSK`lı bir kadın işçinin çalışırken doğum yapması ve doğum sonrası işe gidememiş olması gerekmektedir. Sigortalı olunmadan önceki doğum sürelerinin borçlanılma imkanı yok. Çünkü, sigortalı olmadan önce yapılan doğumlar esnasında işveren yoktur, belge düzenlenemez. Doğum borçlanması gibi bu tür borçlanmaları sigortalı kadın kendisi yapabileceği gibi vefat etmişse geride kalan hak sahibi eşi ile çocukları da yapabilir. Borçlanma için başvurulan anda geçerli olan sigorta primine esas kazancın alt sınırı (638,70 YTL) ile bu rakamın 6,5 katı (4.151,70 YTL) arasında başvuranın seçeceği rakamın yüzde 32`si üzerinden hesaplama yapılacaktır. Bu hesap ile ortaya çıkan borç sigortalıya tebliğ edilecek, sigortalı da bir ay içinde SGK`ya ödeyecektir.


Son kararı yargı verir


Erkeklerde nasıl askerlik borçlanması varsa kadınlar için de doğum borçlanması getirilmektedir. Düzenlemeden herkesin aynı şeyi anlaması beklenemez. Zira, SGK Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği`nin tasarı taslağında dar yorum getirmişti. Ama sonra yorumundan vazgeçmişti. Şimdi, tebliğ tasarısının bazı yerlerinde dar yorumlar var ama her zaman olduğu gibi son kararı önce yargı verecek.


İkinci eşten boşanınca ilk eşten aylık alırsınız


1941 doğumlu, iki evlilik geçirmiş bir bayanım. İsteğe bağlı SSK`dan emekliyim. 5 yıldır maaş alıyorum. İlk eşim 1995`te vefat etti. Bir yıl sonra ikinci evliliğimi yapmak zorunda kaldım, On yıl sonra ikinci eşimden ayrılmak üzereyim. Rahmetli olan ilk eşim 1924 doğumlu. 30 ay askerlik yapmış, SSK başlangıcı da var. Lakin günleri gözükmüyor. Şimdi yeni yasa yürürlüğe girmeden askerlik borçlanması yapmayı düşünüyorum. Bunları yaparsam ikinci eşimden boşandıktan sonra SSK, ilk eşimden bana ölüm-dul aylığı bağlar mı? Bağlanırsa ben SSK`dan emekliyim, yüzde kaç bağlanır? En düşük ne kadar maaş alırım? F. Direk-Antalya


Halen geçerli olan 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu gereğince, hem SSK`dan emekli aylığınızı alıp hem de eşinizden yüzde 75 oranında dul aylığı alabilirsiniz. Bunun için tek şart evli olmamanız. Vefat eden ilk eşinizin prim ödeme gün sayısını askerlik borçlanması ile 900 güne çıkarıp kendinize dul aylığı bağlatacak olduğunuzdan taban aylık olan 598 yeni liranın belli bir oranını size verecekler. Şayet, aylık almaya hakkı olan tek siz varsanız bu rakamın yüzde 80`ini (478 yeni lira) alacaksınız, sizden başka bir de aylık alacak evli olmayan kızınız varsa bu kere yüzde 30 (180 YTL) kıza, yüzde 60 (360 yeni lira) size verilecek.

2008-09-06 Zaman